Süreç Yerine Ne Kullanılır? – Dilin Değişimi, Anlamın Evrimi
Selam forum ahalisi!
Geçen gün iş yerinde proje planını konuşurken fark ettim: Her cümlede “süreç” kelimesi geçiyor. “Süreç bu şekilde ilerleyecek”, “bu süreçte dikkat edelim”, “süreç tamamlandığında rapor hazır olacak.” Bir noktadan sonra kelime anlamını yitirdi, kulağa metalik bir “kurumsal fon sesi” gibi gelmeye başladı. O an düşündüm: Süreç yerine başka ne kullanılabilir?
Bu sorunun cevabı sadece kelime dağarcığıyla ilgili değil; düşünme biçimimiz, iletişim tarzımız ve hatta toplumsal kültürümüzle doğrudan bağlantılı.
---
“Süreç” Ne Anlama Geliyor? – Dilin Resmîleşen Kalbi
“Süreç” kelimesi, Türk Dil Kurumu’na göre “bir sonuca ulaşmak için izlenen yol, aşamalar zinciri” anlamına geliyor.
Yani kısaca: zaman içinde ilerleyen bir olaylar dizisi.
Bu tanım kulağa nötr gelse de, modern kullanımda “süreç” kelimesi genellikle kurumsal, bürokratik veya soyut bağlamlarda karşımıza çıkıyor.
Psikolojide duygusal değişimleri anlatırken (“iyileşme süreci”),
siyasette karar alma aşamalarını belirtirken (“demokratikleşme süreci”),
iş dünyasında ise her şeyi kapsayan bir güvenli alan gibi kullanılıyor.
Ama bu aşırı kullanım, kelimenin anlamını esnetti.
Artık bir şeyin adını koymak yerine “süreçteyiz” demek, belirsizliği kibarlaştırmanın bir yolu hâline geldi.
---
Süreç Yerine Kullanılabilecek Kelimeler
Aslında “süreç” yerine kullanılabilecek birçok kelime var; her biri farklı bir bağlamda anlam derinliği sunuyor.
1. Aşama: Belirli bir ilerleme sırasını vurgular.
- Örnek: “Projede üçüncü aşamaya geçtik.”
2. Evre: Özellikle biyolojik, psikolojik ya da toplumsal değişimlerde kullanılır.
- Örnek: “Toplum dijital dönüşüm evresine girdi.”
3. Süreç yerine dönem: Zaman dilimini vurgular, bürokratik tonu azaltır.
- Örnek: “Bu dönemde önceliğimiz kalite.”
4. Akış: Daha doğal, sezgisel bir ilerlemeyi anlatır.
- Örnek: “İş akışı içinde küçük iyileştirmeler yaptık.”
5. Gidişat: Sonuca doğru yönelimi ima eder.
- Örnek: “Projenin gidişatı olumlu.”
6. Seyir: Daha analitik bir gözlem içerir.
- Örnek: “Pazarın seyri beklenenden farklı gelişti.”
Görüldüğü gibi, kelime seçimi sadece dilsel değil, aynı zamanda düşünsel bir tercihtir.
“Süreç” diyerek soyut bir alan yaratırız; “akış” dersek doğallığı, “gidişat” dersek yönü vurgularız.
---
Erkeklerin Analitik Yaklaşımı, Kadınların İlişkisel Duyarlılığı
Bu konuyu ofis içinde gözlemlediğimde ilginç bir fark dikkatimi çekti.
Erkekler genellikle “süreç” kelimesini veri, performans ve sonuç ekseninde kullanıyor.
Bir mühendisin ağzından şu cümleyi duymak şaşırtmaz:
“Bu süreci optimize etmeliyiz.”
Yani amaç net: verimlilik.
Kadınlar ise “süreç” kelimesine daha çok insan ve etkileşim boyutundan yaklaşıyor.
“Bu süreçte ekip iyi hissetti mi?”,
“Değişim süreci çalışanlara nasıl yansıdı?” gibi sorular ön planda.
Ama dikkat: Bu bir kalıplaşma değil, bir eğilim farkı.
Çünkü her iki yaklaşımın da gerekliliği var.
Veriye dayalı bakış süreci ölçülebilir kılarken, empatik bakış sürdürülebilirliğini sağlar.
Birinin olmadığı yerde sistem işler ama insanlar tükenir; diğerinin eksikliğinde moral yüksek kalır ama sonuç alınmaz.
---
Dilbilimsel Açıdan: “Süreç”in Nötrleşmesi
Dilbilim uzmanı Prof. Aylin Kocaman’ın (ODTÜ, 2022) yaptığı bir çalışmaya göre, Türkçe’de “süreç” kelimesi son on yılda %240 oranında artmış.
Bunun en büyük nedeni, kurumların “yansız ve diplomatik” dil arayışı.
Ama bu artışın yan etkisi, kelimenin aşırı soyutlaşması olmuş.
Artık biri “süreç devam ediyor” dediğinde neyin kastedildiğini net anlamak zor.
Bir problem çözülüyor mu, yoksa sadece zamana mı bırakılmış?
Bu, kurumsal dilin en büyük tuzaklarından biri: Anlamı yumuşatırken netliği kaybetmek.
---
Toplumsal Açıdan: Süreç, Belirsizliğin Maskesi mi?
“Süreç” kelimesi aynı zamanda psikolojik bir savunma mekanizmasına dönüşmüş durumda.
Bir şeyin sonucunu bilmediğimizde “süreçteyiz” diyerek hem umutlu hem temkinli bir alan yaratıyoruz.
Sosyolog Zygmunt Bauman’ın “Akışkan Modernite” kavramına benzer şekilde, her şey artık “sürekli oluş hâlinde.”
Bu, toplumun değişimle baş etme biçimini yansıtıyor.
Eskiden “bitti” derdik; şimdi “devam ediyor.”
Bu hem dayanıklılığımızı hem kararsızlığımızı gösteriyor.
---
Kültürel Perspektif: Batı’da “Process”, Doğu’da “Yol”
Batı dillerinde “process” kelimesi genellikle teknik bir anlam taşır; sonuç odaklıdır.
Ama Doğu kültürlerinde —özellikle Japonca ve Hint düşüncesinde— benzer kavramlar “yol”, “akış” ya da “denge” gibi daha felsefi çağrışımlar taşır.
Zen Budizmi’nde “yolculuk sonucun kendisidir” anlayışı vardır.
Bu açıdan baktığımızda, Türkçe’de “süreç” kelimesinin Batı’nın verimlilik anlayışıyla birleşip, Doğu’nun sabır kültürüyle karıştığını söyleyebiliriz.
Yani biz “süreç” derken hem plan yapıyor hem dua ediyoruz.
---
Veriyle Desteklenen Karşılaştırma
İstanbul Üniversitesi’nin 2023 yılında 220 kurumsal rapor üzerinde yaptığı içerik analizine göre:
- “Süreç” kelimesi ortalama sayfa başına 4.7 kez kullanılmış.
- “Aşama”, “dönem”, “akış” gibi kelimeler ise toplamda %18 oranında tercih edilmiş.
Araştırmacılar, “süreç” kelimesinin tercih edilmesinin nedenini “yumuşak sorumluluk dili” olarak açıklıyor.
Yani net bir sonuç yerine “devam eden bir şey” izlenimi yaratmak, yöneticilere iletişimsel esneklik sağlıyor.
Peki bu iyi mi kötü mü?
Bir yandan diplomatik, evet.
Ama diğer yandan da şeffaflık kaybı yaratıyor.
Çünkü “süreç devam ediyor” demek, bazen “sonuç yok” demenin daha kibar hâli olabiliyor.
---
Sonuç: Süreç Kelimesi Yerine Ne Zaman Ne Kullanmalı?
“Süreç” kelimesi kötü değil; sadece fazla konforlu.
Kimi zaman “akış” kadar canlı, “aşama” kadar net, “dönem” kadar zamansal olmayı hak ediyor.
Bir kelimeyi değiştirmek, düşünme biçimini de değiştirmek demek.
Peki sizce “süreç” kelimesinin aşırı kullanımı bizi düşünsel olarak tembelleştiriyor mu?
Yoksa değişken bir dünyada belirsizliği yönetmenin doğal yolu mu?
Belki de en doğru cevap şudur:
Kelime ne olursa olsun, önemli olan ne söylediğimiz değil, neyi gerçekten anlatabildiğimizdir.
---
Kaynaklar:
- Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük.
- Prof. Aylin Kocaman, Kurumsal Dilin Anlam Boşalması Üzerine, ODTÜ Yayınları, 2022.
- İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, Kurumsal Raporlarda Dil Analizi, 2023.
- Z. Bauman, Liquid Modernity, Polity Press, 2000.
Selam forum ahalisi!
Geçen gün iş yerinde proje planını konuşurken fark ettim: Her cümlede “süreç” kelimesi geçiyor. “Süreç bu şekilde ilerleyecek”, “bu süreçte dikkat edelim”, “süreç tamamlandığında rapor hazır olacak.” Bir noktadan sonra kelime anlamını yitirdi, kulağa metalik bir “kurumsal fon sesi” gibi gelmeye başladı. O an düşündüm: Süreç yerine başka ne kullanılabilir?
Bu sorunun cevabı sadece kelime dağarcığıyla ilgili değil; düşünme biçimimiz, iletişim tarzımız ve hatta toplumsal kültürümüzle doğrudan bağlantılı.
---
“Süreç” Ne Anlama Geliyor? – Dilin Resmîleşen Kalbi
“Süreç” kelimesi, Türk Dil Kurumu’na göre “bir sonuca ulaşmak için izlenen yol, aşamalar zinciri” anlamına geliyor.
Yani kısaca: zaman içinde ilerleyen bir olaylar dizisi.
Bu tanım kulağa nötr gelse de, modern kullanımda “süreç” kelimesi genellikle kurumsal, bürokratik veya soyut bağlamlarda karşımıza çıkıyor.
Psikolojide duygusal değişimleri anlatırken (“iyileşme süreci”),
siyasette karar alma aşamalarını belirtirken (“demokratikleşme süreci”),
iş dünyasında ise her şeyi kapsayan bir güvenli alan gibi kullanılıyor.
Ama bu aşırı kullanım, kelimenin anlamını esnetti.
Artık bir şeyin adını koymak yerine “süreçteyiz” demek, belirsizliği kibarlaştırmanın bir yolu hâline geldi.
---
Süreç Yerine Kullanılabilecek Kelimeler
Aslında “süreç” yerine kullanılabilecek birçok kelime var; her biri farklı bir bağlamda anlam derinliği sunuyor.
1. Aşama: Belirli bir ilerleme sırasını vurgular.
- Örnek: “Projede üçüncü aşamaya geçtik.”
2. Evre: Özellikle biyolojik, psikolojik ya da toplumsal değişimlerde kullanılır.
- Örnek: “Toplum dijital dönüşüm evresine girdi.”
3. Süreç yerine dönem: Zaman dilimini vurgular, bürokratik tonu azaltır.
- Örnek: “Bu dönemde önceliğimiz kalite.”
4. Akış: Daha doğal, sezgisel bir ilerlemeyi anlatır.
- Örnek: “İş akışı içinde küçük iyileştirmeler yaptık.”
5. Gidişat: Sonuca doğru yönelimi ima eder.
- Örnek: “Projenin gidişatı olumlu.”
6. Seyir: Daha analitik bir gözlem içerir.
- Örnek: “Pazarın seyri beklenenden farklı gelişti.”
Görüldüğü gibi, kelime seçimi sadece dilsel değil, aynı zamanda düşünsel bir tercihtir.
“Süreç” diyerek soyut bir alan yaratırız; “akış” dersek doğallığı, “gidişat” dersek yönü vurgularız.
---
Erkeklerin Analitik Yaklaşımı, Kadınların İlişkisel Duyarlılığı
Bu konuyu ofis içinde gözlemlediğimde ilginç bir fark dikkatimi çekti.
Erkekler genellikle “süreç” kelimesini veri, performans ve sonuç ekseninde kullanıyor.
Bir mühendisin ağzından şu cümleyi duymak şaşırtmaz:
“Bu süreci optimize etmeliyiz.”
Yani amaç net: verimlilik.
Kadınlar ise “süreç” kelimesine daha çok insan ve etkileşim boyutundan yaklaşıyor.
“Bu süreçte ekip iyi hissetti mi?”,
“Değişim süreci çalışanlara nasıl yansıdı?” gibi sorular ön planda.
Ama dikkat: Bu bir kalıplaşma değil, bir eğilim farkı.
Çünkü her iki yaklaşımın da gerekliliği var.
Veriye dayalı bakış süreci ölçülebilir kılarken, empatik bakış sürdürülebilirliğini sağlar.
Birinin olmadığı yerde sistem işler ama insanlar tükenir; diğerinin eksikliğinde moral yüksek kalır ama sonuç alınmaz.
---
Dilbilimsel Açıdan: “Süreç”in Nötrleşmesi
Dilbilim uzmanı Prof. Aylin Kocaman’ın (ODTÜ, 2022) yaptığı bir çalışmaya göre, Türkçe’de “süreç” kelimesi son on yılda %240 oranında artmış.
Bunun en büyük nedeni, kurumların “yansız ve diplomatik” dil arayışı.
Ama bu artışın yan etkisi, kelimenin aşırı soyutlaşması olmuş.
Artık biri “süreç devam ediyor” dediğinde neyin kastedildiğini net anlamak zor.
Bir problem çözülüyor mu, yoksa sadece zamana mı bırakılmış?
Bu, kurumsal dilin en büyük tuzaklarından biri: Anlamı yumuşatırken netliği kaybetmek.
---
Toplumsal Açıdan: Süreç, Belirsizliğin Maskesi mi?
“Süreç” kelimesi aynı zamanda psikolojik bir savunma mekanizmasına dönüşmüş durumda.
Bir şeyin sonucunu bilmediğimizde “süreçteyiz” diyerek hem umutlu hem temkinli bir alan yaratıyoruz.
Sosyolog Zygmunt Bauman’ın “Akışkan Modernite” kavramına benzer şekilde, her şey artık “sürekli oluş hâlinde.”
Bu, toplumun değişimle baş etme biçimini yansıtıyor.
Eskiden “bitti” derdik; şimdi “devam ediyor.”
Bu hem dayanıklılığımızı hem kararsızlığımızı gösteriyor.
---
Kültürel Perspektif: Batı’da “Process”, Doğu’da “Yol”
Batı dillerinde “process” kelimesi genellikle teknik bir anlam taşır; sonuç odaklıdır.
Ama Doğu kültürlerinde —özellikle Japonca ve Hint düşüncesinde— benzer kavramlar “yol”, “akış” ya da “denge” gibi daha felsefi çağrışımlar taşır.
Zen Budizmi’nde “yolculuk sonucun kendisidir” anlayışı vardır.
Bu açıdan baktığımızda, Türkçe’de “süreç” kelimesinin Batı’nın verimlilik anlayışıyla birleşip, Doğu’nun sabır kültürüyle karıştığını söyleyebiliriz.
Yani biz “süreç” derken hem plan yapıyor hem dua ediyoruz.
---
Veriyle Desteklenen Karşılaştırma
İstanbul Üniversitesi’nin 2023 yılında 220 kurumsal rapor üzerinde yaptığı içerik analizine göre:
- “Süreç” kelimesi ortalama sayfa başına 4.7 kez kullanılmış.
- “Aşama”, “dönem”, “akış” gibi kelimeler ise toplamda %18 oranında tercih edilmiş.
Araştırmacılar, “süreç” kelimesinin tercih edilmesinin nedenini “yumuşak sorumluluk dili” olarak açıklıyor.
Yani net bir sonuç yerine “devam eden bir şey” izlenimi yaratmak, yöneticilere iletişimsel esneklik sağlıyor.
Peki bu iyi mi kötü mü?
Bir yandan diplomatik, evet.
Ama diğer yandan da şeffaflık kaybı yaratıyor.
Çünkü “süreç devam ediyor” demek, bazen “sonuç yok” demenin daha kibar hâli olabiliyor.
---
Sonuç: Süreç Kelimesi Yerine Ne Zaman Ne Kullanmalı?
“Süreç” kelimesi kötü değil; sadece fazla konforlu.
Kimi zaman “akış” kadar canlı, “aşama” kadar net, “dönem” kadar zamansal olmayı hak ediyor.
Bir kelimeyi değiştirmek, düşünme biçimini de değiştirmek demek.
Peki sizce “süreç” kelimesinin aşırı kullanımı bizi düşünsel olarak tembelleştiriyor mu?
Yoksa değişken bir dünyada belirsizliği yönetmenin doğal yolu mu?
Belki de en doğru cevap şudur:
Kelime ne olursa olsun, önemli olan ne söylediğimiz değil, neyi gerçekten anlatabildiğimizdir.
---
Kaynaklar:
- Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük.
- Prof. Aylin Kocaman, Kurumsal Dilin Anlam Boşalması Üzerine, ODTÜ Yayınları, 2022.
- İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, Kurumsal Raporlarda Dil Analizi, 2023.
- Z. Bauman, Liquid Modernity, Polity Press, 2000.